Waarom de Kop van Pannerden zo bijzonder is

In dit artikel:

Bij De Kop van Pannerden splitst de Rijn sinds 1771 in twee takken: het Pannerdens Kanaal en de Waal. Deze plek, waar ongeveer twee derde van het water via de Waal stroomt en een derde via het kanaal, vormt het begin van de Nederlandse rivierdelta en is van groot belang voor zowel de waterhuishouding als de binnenvaart. Door die strategische rol maakt de locatie deel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, die op de Unesco Werelderfgoedlijst staat.

Op korte afstand van de splitsing ligt Fort Pannerden, gebouwd in 1870 om de distributie van Rijnwater te kunnen beïnvloeden. Door deze regeling had men de mogelijkheid om bij een vijandelijke aanval grote stukken land — van Muiden tot de Biesbosch — onder water te zetten als verdedigingsmiddel. In de praktijk speelde het fort geen doorslaggevende militaire rol tijdens de beide wereldoorlogen. In de jaren ’60 kreeg het status als rijksmonument; daarna was het afwisselend speelterrein, krakersbolwerk en uiteindelijk deel van een grootscheepse restauratie die in 2011 werd afgerond. Het vijf verdiepingen tellende gebouw is het oostelijkste fort van de linie en werd uitgeroepen tot mooiste fort van Nederland. Tegenwoordig is het als museum toegankelijk en biedt het dak een wijds uitzicht over rivieren en uiterwaarden.

Presentator en historicus René Arendsen belicht deze locaties in de tv-reeks Dwars door Gelderland. In de aflevering bezoekt hij naast De Kop van Pannerden en Fort Pannerden ook kasteel Doornenburg, Huis Poelwijk in Gendt, de molen in Valburg en landgoed Loenen in Slijk-Ewijk. De uitzending is te zien bij Omroep Gelderland (maandag vanaf 17.15 uur, met herhalingen) en kan online worden teruggekeken. Ridders van Gelre, het geschiedenisplatform van Omroep Gelderland, organiseert bovendien regelmatig gratis rondleidingen onder leiding van René Arendsen.