Hoe een opstandige Oranjeprinses stiekem trouwde met haar grote liefde

In dit artikel:

In de Koninklijke Verzamelingen in Den Haag bevindt zich een opmerkelijke brief uit 1597 waarin Emilia van Nassau, de jongste dochter van Willem van Oranje en zus van stadhouder Maurits, openlijk bekent dat ze in het geheim is getrouwd met Emanuel van Portugal. Het document, gedateerd 7 november 1597 en gevonden door historicus Ridder René tijdens onderzoek naar het Huis Oranje-Nassau, legt bloot hoe een persoonlijke keuze leidde tot een familieruzie met politieke gevolgen.

Emilia (geboren 1569) groeide op aan het hof van haar broer en was bekend als intelligent en geletterd. Ondanks veel huwelijkskandidaten weigerde ze verschillende protestantse aanzoeken. In 1597 viel zij voor Emanuel, een katholieke bastaardzoon van een Portugese troonpretendent die geen fortuin meebracht. Maurits keurde de verbintenis af: een rijke protestantse prinses kon volgens hem niet huwen met een arme katholiek. Nadat Emilia vergeefs in oktober 1597 bij hem in het legerkamp in Bredevoort had geprobeerd hem van gedachte te doen veranderen, trouwden zij en Emanuel stiekem op 7 november 1597 voor een katholieke priester.

Het huwelijk veroorzaakte een diepe breuk met Maurits. Het koppel werd gedwongen de Republiek te verlaten en verbleef enige tijd in Duitsland; pas na de geboorte van hun eerste kind mochten ze terugkeren naar Delft. In totaal kregen ze negen kinderen. In 1609 kochten ze het landgoed Wijchen en lieten daar een renaissanceslot bouwen, met gevelankers in de vorm van twee verweven E’s als teken van hun verbintenis. Vanaf 1615 verbleven zij regelmatig in Wijchen.

Toch bleef het huwelijk kwetsbaar. Na de dood van Maurits schakelde Emanuel over naar de zijde van de Spaanse aartshertogin Isabella en trok naar Brussel. Emilia weigerde zich met de Spaanse heersers te verenigen — zij zag hen als de moordenaars van haar vader — en vertrok in 1626 met haar dochters naar Genève. Zij stierf daar op 16 maart 1629, op 59‑jarige leeftijd, gescheiden van Emanuel.

De brief van Emilia is een zeldzame persoonlijke toelichting op de botsing tussen liefde en dynastieke/politieke belangen aan het einde van de zestiende eeuw. Het verhaal illustreert hoe religie, status en familie-eer in de Republiek ingrepen in privéleven en huwelijkskeuzes, en hoe individuele keuzevrijheid soms leidde tot blijvende afstand binnen voorname families.